Những con kênh ngập ngụa bởi rác thải, những dòng nước đen bám đầy rong rêu và chất thải, kim tiêm nằm rải rác trên nền đất đá đầy nguy hiểm… đều là nỗi ác mộng của người dân, làm trầm trọng hóa chất lượng sống của cư dân vô tội. Ngỡ tưởng phải chấp nhận cuộc sống chất lượng kém ấy trong bất lực, lời kêu cứu tuyệt vọng của họ đã chạm đến trái tim của những siêu nhân xanh, những vị anh hùng vô danh miệt mài vì cuộc chiến bảo vệ môi trường.

Sự thật là thành phố mình ô nhiễm hơn ta thường nghĩ

Trước tình trạng ô nhiễm nguồn nước kéo dài ở những con rạch trên địa bàn TPHCM, một nhóm các bạn trẻ cùng nhau thành lập một biệt đội với sứ mệnh diệt trừ rác thải đang “tung hoành”, làm ảnh hưởng đến đời sống của con người và sinh vật. Chẳng còn hiếm những bức ảnh được lan truyền trên mạng xã hội về những người trẻ sẵn sàng hi sinh bộ quần áo tươm tất họ đang mặc trên người, lội bùn dọn rác hay nhặt từng mảnh ve chai nằm rải rác ven các kênh rạch, điều làm ám ảnh biết bao người sống quanh khu vực ô nhiễm đó. Dẫu cho dòng nước đen kịt bốc lên mùi hôi thối, khó chịu, biệt đội Sài Gòn Xanh chưa bao giờ “chê” việc thay màu áo mới cho những dòng kênh, con rạch ở Sài Gòn.

Khi anh hùng của thời thế ra đời

Lo sợ khi kênh, rạch – nơi được coi là hệ thống giao thông đường thủy của thành phố trở thành bãi tập kết rác, anh Nguyễn Lương Ngọc (27 tuổi) thành lập một nhóm các bạn trẻ tình nguyện gồm 5 người để dọn dẹp sạch sẽ các kênh, rạch bị rác thải bao phủ. Dự án của anh Ngọc và những người cộng sự của mình nhanh chóng lan tỏa và được đón nhận theo thời gian, độ phổ biến và các dự án họ đã thực hiện thành công. Bằng chứng là Sài Gòn Xanh tạo ra một mạng lưới kết nối mạnh mẽ giữa các cá nhân, tổ chức và cộng đồng quan tâm đến bảo vệ môi trường, kết nối được hơn 300 tình nguyện viên, hơn 200 nghệ sĩ giải trí tham gia và ủng hộ cho chiến dịch và hợp tác cùng với hơn 50 nhãn hàng cho các hoạt động vì môi trường. Công việc dọn rác diễn ra vào sáng sớm vào các ngày thứ tư, thứ sáu và chủ nhật hàng tuần và chắc chắn luôn mở cửa chào đón các tình nguyện viên, bất kể độ tuổi, công việc, giới tính.

Tuổi trẻ là… phải liều

“Tuổi trẻ điên rồ” hay “Tinh thần của tuổi trẻ”, đó là những gì cụ thể nhất để miêu tả về biệt đội Sài Gòn Xanh. Bởi dọn sạch các con rạch, kênh xuất hiện chi chít trong lòng thành phố như những chiến hào chẳng phải là điều dễ dàng. Cứ 3 lần một tuần, nhóm rong ruổi khắp các con ngách nhỏ, khảo sát tìm kênh rạch nào hôi thối, trương sình để dò dẫm xuống nước vớt từng bao rác làm “bức tử” con kênh. Cảm hứng cho dự án Sài Gòn Xanh bắt nguồn từ từ nhóm Padawara ở Indonesia, bất chấp những lời đánh giá “Thật chẳng ra làm sao, đúng là ăn cơm nhà vác tù và hàng tổng”. Thê nhưng, chính tầm nhìn và sứ mệnh của dự án đã kéo họ trở về những đức tin ban đầu, dẫu có nhận lấy vô số chỉ trích và phải làm việc cật lực mà chẳng nhận lại được gì. Tôn chỉ của Sài Gòn Xanh “Chúng tôi hướng tới việc biến Việt Nam trở thành quốc gia điển hình trong việc bảo vệ môi trường, bắt đầu từ việc cải thiện chất lượng môi trường nước tại Sài Gòn. Chúng tôi mong muốn rằng những hành động của chúng tôi sẽ tạo ra một làn sóng bảo vệ môi trường lan rộng trên khắp đất nước, và sau đó, toàn cầu. Chúng tôi khát vọng sẽ tạo nên một thế hệ trẻ toàn cầu, biết trân trọng và có trách nhiệm với môi trường, cùng nhau xây dựng một hành tinh xanh, bền vững và thân thiện.” 

“Đây là lần đầu tiên em tham gia, rất cực. Từ đầu tiên phải nói là ‘gan’, các anh quá gan. Không chỉ là lao động tay chân mệt mỏi đuối sức mà lội xuống kênh rạch dọn rác có quá nhiều nguy hiểm. Vừa hôi thối, bị lún sâu, mà dưới dòng nước là bao nhiêu kim tiêm, vật sắt nhọn có thể cắt đứt chân bất cứ lúc nào. Nước ngấm đầy hoá chất, xác động vật, nhiều thứ phân huỷ hỗn tạp như vậy em rất sợ mắc nhiều bệnh vào người” – một bạn tình nguyện viên chia sẻ. Công việc mà biệt đội phải thực hiện thực chất nguy hiểm hơn nhiều là cái mác “dọn rác” được thể hiện trên bề nổi. Những tình nguyện viên tham gia dự án buộc phải đối mặt với nhiều nguy cơ về sức khỏe, phơi nhiễm HIV bởi kim tiêm, dị ứng hoặc viêm da do tiếp xúc với nguồn nước bẩn trong thời gian dài, uốn ván khi gặp phải vật sắt nhọn nhiễm khuẩn, các bệnh về đường hô hấp và vô số những triệu chứng khác mà chẳng thể lường trước được.

Tưởng “rồ” nhưng là viral

Thành lập vào đầu năm 2023, thế nhưng phương tiện truyền thông không ngừng đưa tin nhằm ca tụng những cử nghĩa đáng tự hào của thế hệ trẻ luôn bị đánh giá là “vô cảm”. Hàng loạt các video TikTok đạt triệu lượt xem. Điều này không những tăng độ nhận diện cho dự án mà anh Ngọc cùng các cộng sự của mình ngày đêm ấp ủ mà còn truyền tải thông điệp xanh cho cả cộng đồng trẻ ngưỡng mộ qua các dòng bình luận, thực hiện được sứ mệnh lớn nhất, là “mắt bão” của Sài Gòn Xanh: nỗ lực thay đổi nhận thức của cộng đồng về tầm quan trọng của việc bảo vệ môi trường.

—

A WAY TO GREEN OFFICIAL là không gian nghiên cứu-sáng tạo, tập huấn, tài trợ và đồng hành cùng các tổ chức/dự án thúc đẩy phát triển bền vững ở Việt Nam.